Czy Warszawa jest stara?
To pytanie oczywiście bardzo zwodnicze, czy Warszawa jest stara czy młoda? I chyba Warszawa wśród stolic Europy zasługuje na to, żeby to pytanie postawić w sposób bardzo zasadniczy. Ponieważ Warszawa z jednej strony, jak większość miast, zwłaszcza stolic, chwali się tym, że jest miastem starym i zarazem chwali się tym, że jest miastem młodym i nowym, to znaczy – odbudowanym. Odbudowa starej Warszawy historycznej nastąpiła w XX wieku, co by wskazywało, że Warszawa ma tej chwili około 75 lat. Ta odbudowa zasłużyła przecież na wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO, co nastąpiło w roku 1980, podczas gdy takie niezniszczone, piękne i wielki miasto, jak Praga na taki wpis sobie zasłużyło wiele, wiele lat później. Więc: i stara i młoda. Pytanie, czy to dobrze, że miasto jest stare i czy to dobrze, że miasto jest młode. Na to pytanie każdy sobie odpowiada wedle uznania. Natomiast istnieją pewne tradycje osądzania miast, oceniania, liczenia ich starości, rywalizacji w starości, i te tradycję dotyczą zwłaszcza miast stołecznych. Europa rości sobie prawa do starszeństwa – niesłuszne prawa – wobec wielu innych cywilizacji czy kontynentów, prawa takiej nauczycielki, mistrzyni historii, mistrzyni długowieczności. Przecież tutaj są korzenie, jak to się mówi, zachodniej cywilizacji, która potem promieniuje na cały świat. No więc w Europie ta rywalizacja starości była bardzo intensywna, zwłaszcza w ciągu ostatnich mniej więcej 250 lat. Bo w ciągu ostatnich 250 lat zaczęto odkrywać wielkie znaczenie starości, a zwłaszcza antyczności, dla zbiorowego poczucia wartości narodu, wartości społeczeństwa i miasta. Na tym tle Warszawa ma status córki albo młodszej siostry. Wśród stolic europejskich z pewnością stara, bardzo stara nie jest. Wystarczy powiedzieć, że należy do tak zwanych miast kolonialnych, to znaczy miast założonych na surowym korzeniu wedle pewnego wzoru, który istniał wcześniej. To nie Warszawa ustaliła wzór dla innych miast, lecz ten wzór powstał na zachód i północ od Warszawy. A takim miastem założycielskim Warszawy jest Toruń. Historycznie Warszawa jest córką Torunia i każdy, kto z Warszawy pojedzie do Torunia powinien sobie o tym przypominać chodząc po tamtym mieście. Gdzieś na początku XIV wieku, na przełomie XIII i XIV wieku do Warszawy przybyli zasadźcy, którzy założyli miasto, co oznaczało, że wykreślili regularny plan ulic z centralnym placem, czyli rynkiem i z taką perspektywą, że to będzie obwiedzione murami, co się stopniowo stało. I to miasto, które było przez pewien czas drewniane, następnie murowane, potem obwiedzione murowanymi ścianami, z bramami, z wejściami, stało się tym, co w średniowieczu rozumiano jako miasto. Miasto czyli miejsce oddzielone, obwiedzione, o odrębnym prawie. I to właśnie Warszawa, jako córka Torunia i córka miast niemieckich, występuje jako miasto kolonialne. [...]

W podcaście wykorzystano utwór Soundimage Wojciech Panufnik - Jazzy Opener 03.
Pełną transkrypcję odcinka znajdziecie na: https://muzeumwarszawy.pl/czy-warszawa-jest-posluchaj-podcastu-blazeja-brzostka/