Zacznijmy od dynastii Ludolfingów, a szczególnie od trzech Ottonów. Pierwszy z nich Otton I był królem Niemiec, a w 962 został w Rzymie koronowany na cesarza rzymskiego. Chciał pokoju z cesarstwem bizantyjskim i dlatego ożenił swojego syna Ottona II z księżniczką bizantyjską Teofano. Otton II też został cesarzem rzymskim, ale niestety przegrał bitwę z Saracenami pod Krotoną we Włoszech. Było to w 982. Rok później zmarł i na tron wstąpił jego syn Otton III, który miał dopiero trzy lata.

Królem Niemiec jeszcze za życia ojca został Otton III. Władzę jednak sprawowała jego matka cesarzowa Teofano. Urodziła ona kilko dzieci. Rok przed Ottonem urodził córkę Matyldę. Teraz aby umocnić władzę swojego syna wydała tą córkę za palatyna lotaryńskiego Ezzona. Było to bardzo ważne miejsce. Pięć lat przed śmiercią czyli w 978 Otton II walczył z królem Francji, który chciał zabrać Lotaryngię. Historia lubi się powtarzać. Niemcy i Francuzi będą walczyć o tą Lotaryngię aż do XX wieku. W Lotaryngii był więc potrzebny ktoś zaufany.

Hrabia palatyn Lotaryngii Ezzon należal do dynastii wiernej cesarstwu. Palatynem Lotaryngii był ojciec Ezzona, a potem także syn. Właśnie on dostał za żonę Matyldę Saksońską, czyli córkę Ottona II. Starszą o rok siostrę Ottona III. Matylda i Ezzon mieli dziesięcioro dzieci. Czwartym z nich była Rycheza zwana Ryksą, a że się urodziła w Lotaryngii w Polsce jest znana jako Rycheza Lotaryńska. Jej pradziadek, dziadek i wujek byli cesarzami rzymskimi, jej babka była księżniczką bizantyjską.

Otton III jak wiecie przybył do Polski w 1000 roku. Przybył do grobu św. Wojciecha. Miał bardzo dobre stosunki z Bolesławem Chrobrym. Niestety zmarł dwa lata później w 1002. Do Merseburga przybyli książęta niemieccy oraz Bolesław. Próbowano go tam zabić i tak wybuchła wojna polsko-niemiecka. Trwała ona do 1013. Mimo większych sił cesarz Henryk II nie potrafił pokonać Bolesława. W styczniu 1013 roku do Magdeburga przyjechał Mieszko II w sprawie pokoju. Później przybył sam Bolesław Chrobry. W nocy z 24 na 25 maja 1013 roku w Merseburgu zawarto pokój. Aby go przypieczętować zawarto ślub Mieszka II z Rychezą.

W ten sposób Mieszko II spowinowacił się z cesarską dynastią Ludolfingów. Henryk II też należał do tej dynastii. Wyglądało na to, że wszystko jest w porządku, ale dwa lata później wybuchła kolejna wojna polsko-niemiecka (1015–1018). Władcą Polski był wciąż Bolesław Chrobry. W 1016 roku stał się dziadkiem, bo Mieszkowi II i Rychezie urodził się syn Kazimierz zwany później Odnowicielem.

18 kwietnia 1025 stary już Bolesław koronował się w Gnieźnie. Niestety zmarł niecałe dwa miesiące później 17 czerwca 1025. Mieszko poczekał i koronował się dopiero 25 grudnia 1025. Dlaczego wybrał tą datę. Wielu królów było koronowanych w dzień Bożego Narodzenia. Karol Wielki został cesarzem właśnie 25 grudnia 800 roku. Uczyniono tak też w wypadku Ottona III, który został w wieku trzech lat koronowany na króla Niemiec właśnie 25 grudnia 983 roku. Otton III był wujkiem Rychezy. Być może to ona podpowiedziała aby tą datę wybrać na koronację. Tak więc 25 grudnia 1025 roku koronowano Mieszka II i jego żonę Rychezę.

Nie wiadomo co Rycheza myślała o polityce swojego męża. Niestety w latach 1030-31 na Polskę najechali Niemcy, Czesi i Rusini. Ostatecznie Mieszko II uciekł z Polski do Czech. Gal Anonim tak to opisał: “Opowiadają też, że Czesi schwytali go zdradziecko na wiecu i rzemieniami skrępowali mu genitalia tak, że nie mógł już płodzić potomstwa, za to, że król Bolesław, jego ojciec, podobną im wyrządził krzywdę, oślepiwszy ich księcia, a swego wuja. Mieszko tedy powrócił wprawdzie z niewoli, lecz żony więcej nie zaznał”.

Gdy Mieszko II uciekł do Czech Rycheza wyjechała do Niemiec. Wywiozła ze sobą insygnia królewskie aby je zabezpieczyć dla swojego syna. Wróciła do Polski dopiero po jego śmierci męża. Tak więc prawdopodobnie już więcej się nie widzieli. Mieszko zmarł w 1034, a rządy rozpoczął Kazimierz. Mający 18 lat. Był on pod wpływem matki, która pomagała mu odnowić Polskę. Niestety wszystko poszło w rozsypkę. Doszło do buntu. Ludność spaliła kościoły i wróciła do pogaństwa. Dodatkowo Polskę najechali jeszcze Czesi i spalili wiele miast.

Kazimierz uciekł na Węgry, a potem do swojej matki do Niemiec. Czy Rycheza pochodząca z dynastii cesarzy rzymskich mogła mu pomóc? O jej pozycji świadczy fakt, że dalej mieszkając w Niemczech była tytułowana królową Polski. Przypomnijmy, że Mieszka II zniszczyły ataki z trzech stron. Zaatakowali Niemcy, Czesi i Rusini. Co zrobiła Rycheza? Skorzystała ze swoich kontaktów. Cesarz niemiecki Henryk III Salicki dał Kazimierzowi 500 ciężkozbrojnych rycerzy niemieckich oraz pieniądze. Doprowadził też do pokoju z Czechami. Tak więc Niemcy i Czesi nie byli już wrogami państwa polskiego, ale co z Rusinami?

Rycheza doprowadziła także do pokoju z Rusinami. W 1041 roku jej syn Kazimierz Odnowiciel pojął za żonę Dobroniegę Marię, córkę Włodzimierza Wielkiego, a siostrę Jarosława Mądrego. Rycheza miała jeszcze córkę, która urodziła się w roku koronacji, czyli w 1025. Miała ona na imię Gertruda. W 1043 roku miała ona już 18 lat. Matka wydała ją za mąż za Izjasława I, syna Jarosława Mądrego. W ten sposób dwa małżeństwa umocniły sojusz polsko-ruski. O żonie Kazimierza Dobroniedze postaram się nagrać osobny odcinek.

Osobny odcinek nagram też o Gertrudzie córce Rychezy. Teraz tylko kilka słów o Kodeksie Gertrudy. Rycheza dostała od swojego ojca Psałterz spisany na 233 wyprawionych skórkach. Był tam nie tylko tekst Psalmów z Biblii, ale także wiele rysunków. Taka książka w tamtych czasach kosztowała ogromne ilości pieniędzy. Za taki Psałterz można było dostać np. kilka wsi. Dzisiaj każdy z nas może mieć całą Biblię, ale wtedy fragment Pisma Świętego czyli ten Psałterz na 233 skórach był po prostu bezcenny.

Ten Psałterz stał się posagiem Rychezy, gdy wychodziła za Mieszka II. Później dała go córce Gertrudzie, gdy ta wychodziła za Izasława, późniejszego Wielkiego Księcia Kijowskiego. Potem wnuczka Gertrudy, księżniczka ruska Zbysława przywiozła ten Kodeks spowrotem do Polski. Początkowo był to tylko Psałterz. Później jednak Gertruda spisała tam także swoje modlitwy. Książka ta więc grubiała z czasem. Dzisiaj jest znana jako Kodeks Gertrudy.

Na koniec porównajmy rządy Mieszka II i rządami jego żony Rychezy. Przypomnijmy, że Mieszko II zrobił sobie wrogów prawie we wszystkich okolicznych państwach. Skutkiem tego zaatakowali go Niemcy, Rusini, a potem jeszcze Czesi. Gdy zmarł jego żona prowadziła zupełnie inną politykę. Wykorzystała swoje wpływy w Niemczech, dzięki czemu Kazimierz dostał wojsko i pieniądze od cesarza. Później wydała Kazimierza za księżniczkę ruską, a swoją córkę za księcia ruskiego. Skutkowało to tym, że Kazimierz dostał także pomoc wojskową oraz pieniądze od Rusinów. Z Czechami zawarto pokój.

Podsumowując na Mieszka napadli prawie wszyscy sąsiedzi. Rycheza zmieniła ich w sojuszników, którzy nie tylko przestali napadać, ale także dali pomoc wojskową i pieniężną. Oczywiście Rycheza oficjalnie nie rządziła. Władzę sprawował jej syn Kazimierz Odnowiciel. Można się jednak zastanowić czy mógłby odnowić Polskę i dostać ten tytuł bez pomocy matki? Pomogła mu też żona Dobroniega Maria, ale o tym w innym odcinku.

Rycheza Lotaryńska miała w sobie krew zarówno cesarzy rzymskich jak i bizantyjskich. Była wnuczką cesarza Ottona II i księżniczki bizantyjskiej Teofano. Jej babcia cesarzowa Teofano rządziła w imieniu małoletniego Ottona III i dała przykład swojej wnuczce. Gdy Mieszko II uciekł z Polski Rycheza wywiozła insygnia królewskie do Niemiec. Niektórzy polscy historycy ją za to krytykowali. Ona jednak nie chciała odebrać Polsce korony. Ona zabezpieczyła ją dla swojego syna Kazimierza. Gdy ten wrócił do Polski przywiózł te insygnia spowrotem.

Rycheza zmarła w 1063 roku. Została pochowana w Kolonii. W jednym z nekrologów napisano o niej: “Zmarła najsławniejsza Rycheza królowa Polski”. W 1959 dokonano otwarcia grobowca królowej. Okazało się, że była bardzo drobną osobą oraz, że miała złamany obojczyk. Prawdopodobnie spadła kiedyś z konia. Trudno powiedzieć co naprawdę się stało. Pamiętajmy jednak, że wtedy nie było prześwietleń, a złamane kości nawet u wielkich pozostawiano nieleczone. Co wy myślicie o tym złamaniu? Jak mogło do niego dojść? Napiszcie mi w komentarzu.

inne podkasty historyczne:
https://historiawgdzieci.pl/
https://www.spreaker.com/show/historie-biblijne