W dzisiejszej lekcji będą mi pomagać Janek i Tomek. Wiecie już też, że będziemy mówić o Stefanie Czarnieckim. Każdy kto zna hymn Polski już słyszał o Stefanie Czarnieckim.

Stefan Czarniecki żył w czasach gdy w Polsce była dynastia Wazów. Jeżeli jeszcze nie słuchaliście poprzednich odcinku to zapraszam do odcinka 79, w którym mówiliśmy o ojcu czyli Zygmuncie III Wazie oraz do odcinka 80, w którym mówiliśmy o jego synach, czyli Władysławie IV oraz Janie II Kazimierzu.

Stefan Czarniecki urodził się gdy królem był Zygmunt III Waza. Czarniecki był jednym z 10 synów biednego szlachcica. Ojciec nie miał majątku dla wszystkich synów i dlatego Stefan i jego trzech braci zaciągnęło się do Lisowczyków. Stefan Czarniecki uczył się sztuki wojennej najpierw u Lisowczyków, później u wielu innych dowódców. Dużo też nauczył się od swojego starszego brata Pawła Czarnieckiego.

Gdy królem został Władysław IV Waza Czarniecki walczył z kozakami. Trudno ich było pokonać bo używali oni taboru. Kozacy poruszali się w ten sposób, że dookoła armii znajdowały się wozy. Być może widzieliście coś takiego w filmie o dzikim zachodzie. Osadnicy, którzy wyruszali na dziki zachód stosowali tą taktykę, gdy napadali ich Indianie. Tak też robili kozacy, gdy atakowała ich polska kawaleria. Mieli dookoła wozy i byli bezpieczni jak w zamku. Mogli też się poruszać. Tabor czyli taki obóz, który otaczały wozy mógł się bronić i cały czas być w ruchu. Było bardzo trudno zdobyć taki tabor, czyli taki obóz kozacki otoczony wozami. Udało się to jednak Czarnieckiemu. Był już on wtedy dowódcą i miał swoich ludzi, którym rozkazywał. Czy jednak był takim dowódcą, który rozkazuje żołnierzom walczyć a sam zostaje w bezpiecznym miejscu i patrzy z daleka jak walczą jego żołnierze?

Stefan Czarniecki zawsze walczył w pierwszym szeregu, gdy wraz ze swoimi żołnierzami zdobywał Monasterzysk był pierwszym, który się przedarł przez drewnianą palisadę, czyli taki mur z drewna. Został wtedy ranny w podniebienie i medycy musieli mu wstawić tam blaszkę. Niektórzy się zastanawiają czy to dobrze, że tak się narażał. A co wy myślicie?

Z tego jak Czarniecki walczył z Kozakami widać, że był bardzo odważny. Później jednak zaczął walczyć inaczej. Czyżby zaczął się bać? Za rządów Jana II Kazimierza Wazy na Polskę napadli Szwedzi. Wielu ludzi przeszło wtedy na stronę Szwedów, ale Stefan Czarniecki pozostał wierny królowi. Bronił on Krakowa, a później prowadził wojnę szarpaną. Wojna szarpana to wojna partyzancka.

Wcześniej Czarniecki rzucał się na wrogów i walczył w pierwszej linii, a teraz ze Szwedami nie chce walczyć podczas bitwy tylko napada małe oddziały. Czyżby się bał? Szwedzi mieli bardzo dobrą artylerię czyli armaty i gdy Polacy walczyli z nimi podczas bitwy to prawie zawsze przegrywali. Czarniecki miał też za mało żołnierzy aby walczyć z całą armią szwedzką. Czekał więc jak gdzieś był mały oddział Szwedów to zaraz go atakował i zawsze wygrywał. Jego taktyka miała trzy elementy: pozorowana ucieczka, próba rozdzielenia sił wroga oraz atak jazdy z zaskoczenia z tyłu lub z boku. Król Jan Kazimierz nie lubił taktyki Czarnieckiego i kazał, aby Polacy walczyli ze Szwedami w bitwie. Czarniecki posłuchał króla, ale Polacy przegrali tą bitwę pod Warszawą i król zgodził, się aby Czarniecki walczy swoją taktyką czyli tą wojną szarpaną.

A jak to się stało, że Czarniecki trafił do polskiego hymnu? W Hymnie Polski są słowa: “Jak Czarnecki do Poznania wracał się przez morze dla ojczyzny ratowania po szwedzkim rozbiorze”. Słowa te śpiewali Polacy, którzy byli we Włoszech i chcieli wrócić aby wyzwolić Polskę. Dlaczego śpiewali o Czarnieckim? Podczas potopu szwedzkiego Czarniecki walczył nie tylko w Polsce, ale także w Danii. To tam zaskoczył Szwedów, gdy na koniach jego wojsko przepłynęło morze i pokonało Szwedów, któży myśleli, że woda ich obroni. Czarniecki nie bał się i rzucił się przez morze aby pokonać Szwedów. Polacy we Włoszech myśleli, że oni we Włoszech walczą dla Polski, tak jak Czarniecki walczył dla Polski w Danii.

Czarniecki był wierny królowi nawet wtedy gdy wielu go opuściło. Walczył ze Szwedami przez cały czas potopu i to nie tylko w Polsce, ale także w dalekiej Danii. W ten sposób Polacy pokonali Szwedów, którzy uciekli z Polski. Król obiecał mu stanowisko hetmana polnego koronnego. Gdy jednak zwolniło się to stanowisko dostał je ktoś inny.

Hetmanem polnym koronnym został bogaty Lubomirski. Dostał je dlatego, że miał dużo pieniędzy z kopalni soli i ziemi. W tamtych czasach bogaci ludzie dawali takie stanowiska tylko innym bogatym ludziom. Ten Lubomirski zdradził później króla Jana Kazimierza i w końcu Czarniecki został hetmanem. Niestety był już wtedy bardzo chory.

Czarniecki jechał do Warszawy wraz ze swoim oddziałem. Legenda mówi, że zmarł w małej chatce we wsi Sokołówka. Przy umierającym hetmanie stali jego żołnierze oraz wierny koń, na którym Czarniecki walczył.

Później w Warszawie miał stanąć pomnik Czarnieckiego z takim napisem: “Temu, co nigdy o Rzeczypospolitej nie zwątpił, co o królu swoim nie zapomniał, co w najgorszych Rzeczypospolitej czasach, gdy wszystko stracone zdawało się, mężnie i radząc, i czyniąc, Rzeczpospolitą zbawił, króla swego tron wiernością nieprzełamaną i męstwem niezwyciężonym zabezpieczył”. Niestety później przyszły zabory i tego pomnika nigdy nie postawiono.

Niektórzy ludzie później oskarżali Czarnieckiego o skąpstwo i o to, że nie płacił swoim żołnierzom. Jeden z jego żołnierzy nazywał się Pasek. On napisał pamiętniki. W tych pamiętnikach Paska można przeczytać, że Czarniecki zawsze dbał o swoich żołnierzy.

Czy pamiętacie w czasach jakich królów żył Czarniecki? Urodził się gdy panował Zygmunt III Waza. Uczył się wojowania za czasów Władysława IV Wazy, a za Jana Kazimierza pomagał królowi walczyć ze szwedami podczas potopu szwedzkiego.