Osmanlı döneminde, dinî mensubiyetler
“Müslüman cemaat”, “Ermeni Cemaati” örneklerinde
olduğu gibi “cemaat” kavramı ile
belirtiliyordu. Günümüzde de “cemaat” kavramı,
hemen dinî bir çağrışım yapmaktadır. Küreselleşme
süreci, cemaati yeniden ön plana
çıkarmıştır. Cemaatler, hem insanların aidiyet
ihtiyaçlarını karşılamakta, iş, eş, aş imkânı sağlamakta;
hem de insanların kimliklerinin belirlenmesinde
etkin olmaktadır. Modernitenin ve
aşırı sekülerleşmenin bunalttığı insanlar, zaten
var olan cemaatlerin mevcudiyetini yeniden
keşfetmek durumunda kalmışlardır.
Türkiye’de yasal olarak kurulan siyasî partilerin
faaliyetleri bile cemaat mantığı ile yürütülmektedir.
Partilere mensubiyet, çoğu zaman
bir cemaate mensubiyetten farksızdır. Partiler,
taraftarlarının aidiyet ihtiyaçlarını bile karşılamaya
taliptirler. Hemen her partinin bir yardım
kuruluşu vardır. Bazı cemaatler, siyasî partilerin
şemsiyesi altında, kendi yandaşlarına muhtelif
menfaatler sağlayabilmektedir.
Cemaatler, her şeyden önce insanların
sosyalleşmelerini temin eden, aileden sonra
gelen en önemli yaşam alanlarıdır. İnsanlar,
cemaatlerde yalnızlık duygusundan kolayca
sıyrılabilmektedirler. Yalnızlık günümüz insanının
en önemli sorunlarından birisidir. İnsanlardan
kaçan insanlar için de cemaatlerin
güzel bir sığınak olabileceğini unutmamak
gerekir. Her insanın ihtiyaç hissedeceği, yardımlaşma
ve dayanışma duygusu cemaatlerde
ileri seviyede yaşatılmaktadır. Yardımlaşma,
hem cemaate üye kazandırma, hem de cemaat
mensuplarını bir arada tutma gibi çift yönlü
bir işlev görmektedir. Pek çok cemaat, muhtaçlara
yardım eden, kısmen kurumsallaşmaya
başlamış örgütler kurmuştur.