ReFi Türkiye Podcast Nedir?
ReFi Türkiye Podcast, yeni sezonunda yapay zeka teknolojilerinin etki odaklı kullanımlarını ve bu doğrultuda “AI For Good” kavramını odağına alıyor. İş hayatı, kurumlar, girişimler ve bireyler tarafından her geçen gün daha yoğun kullanımına tanık olduğumuz yapay zeka teknolojileri, bir yandan sürdürülebilirlik, etki, finansal katılım gibi konularda bir potansiyel oluşturuyor. Öte yandan da güvenlik, etik, çevresel etkiler, teknolojiye adaptasyon gibi konularda riskleri de beraberinde barındırıyor. Tam da bu noktada ReFi Türkiye olarak, ilgili teknolojilerin daha iyi bir gelecek inşa etmek için nasıl kullanılabileceğini tartışmaya açıyoruz. Birbirinden değerli konuklarla yapay zekanın sağlık, yaratıcı endüstriler, erişilebilirlik, yönetişim, iş birliği gibi 10 farklı temada etkilerini ele alacağımız podcast serisinin, “yapay zekanın sosyal etki ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın farklı alanlarında nasıl kullanabildiğine” dair farkındalık yaratacak, kalıcı bir kaynak olmasını hedefliyoruz.

Bu Bölümdeki Konuğumuz Kimdir?
Prof. Dr. Pınar Yolum, kariyeri boyunca bilgi ve bilişim bilimleri, yapay zeka ve veri bilimi konularında uzmanlaşmış, özellikle Sorumlu Yapay Zeka (Responsible AI) üzerine çalışmalarıyla tanınmaktadır. Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü'nden mezun olduktan sonra North Carolina State University'de Bilgisayar Bilimleri alanında doktorasını tamamlayan Yolum, şu anda Utrecht Üniversitesi Bilgi ve Bilişim Bilimleri Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmakta. Yapay zeka ve gizlilik kesişiminde araştırmalar yürütmekte ve bu çalışmalar ile insanların gizliliğine saygı gösteren akıllı sistemler tasarlamayı hedeflemektedir. Aynı zamanda Utrecht Üniversitesi Yapay Zeka Yüksek Lisans Programı'nın koordinatörüdür.

Bu Bölümde Öne Çıkan Başlıklar:
00:55 “Prof. Dr Pınar Yolum’un Yapay Zeka ile Yolu Nasıl Kesişti?’’
02:00 “Veri Yanlılığı Üzerine Örnekler ve Tartışmalar’’
11:15  “Yanlış Bilgilerin Yayılması’’
13.05: ‘’Teknolojinin Kötüye Kullanımını Nasıl Engelleyebiliriz?’’
14:44 “Yapay Zeka Okuryazarlığı ve Eşitsizlikler’’

Bu Bölümde Neler Konuşuldu?
Yapay zeka ve etik konusunda öne çıkan başlıklardan biri olan “veri yanlılığı” üzerine Prof. Dr. Pınar Yolum “Geliştirilen birçok yapay zeka sistemi, veriden öğreniyor ve bu veriyi kullanarak modellerinde bir şeyler üretiyor. Bu noktada, hangi tür verinin kullanıldığı çok önemli.” ifadesi ile veri setlerinin içeriğinin, yapay zeka sonuçlarını nasıl etkilediğini vurguluyor. Özellikle belirli grupları temsil etmeyen veya önyargılı veriler kullanıldığında, sonuçların da benzer şekilde önyargılı olacağını belirtiyor: "Mesela, doktor dediğiniz zaman İngilizce onu ‘he’ diye çevirir; yani o bir erkek olur çünkü doktorlar genelde erkektir. Gördüğünüz veride hemşireye çevirirseniz bunu bir kadın olarak algılar."Yetersiz veri ve yanlış algoritma optimizasyonlarının, belirli bireylerin ekonomik açıdan daha zor bir duruma düşmesine neden olabileceğinin de altını çiziyor. “Bir kredi verirken kullanılan algoritmalar bazı insanları diğerlerinin önüne geçiriyor. Verilerin önceden kontrol edilmesi, daha dengeli bir veri seti oluşturulmasını sağlayabilir’’ diyerek önlemler hakkında da örnekler dile getiriyor."Yapay zeka sistemlerinin başarısını ölçerken yalnızca genel başarı oranlarına odaklanmak yeterli değil; %20'lik başarısızlık dilimindeki bireylerin nasıl etkilendiği ve bu süreçte bırakılan gruplar üzerinde de durulması da önemli.’’

"Bir şeyleri üretmek ve hiçbir filtreden geçmeden direkt yayınlayabilmek çok kolay hale geldiği için burada gerçekten bir risk var.’’ diyerek cümlelerine başlayan Yolum*,* yapay zeka teknolojilerin yanlış bilgi üretme potansiyeli üzerine değerlendirmeler sunuyor. Yapay zekanın sadece bir araç olduğunu ve bu araçların kötüye kullanılmasının önüne geçmek için toplumsal, hukuki ve sosyal önlemler alınması gerektiği vurguluyor: "Teknoloji iyiye kullanılırsa iyi, kötüye kullanılırsa kötü. (...) Yapay zeka okur yazarlığı da gündemimize girmesi gereken bir konu.’’ Yolum, aynı zamanda ülkeler arası eşitsizliklere de dikkat çekiyor: “Ülkelerin çok ciddi bir yapay zeka ve dijital dönüşümle ilgili bir okur yazarlık eğitimleri olmalı. Bazı ülkelerde dijital dönüşüm ve yapay zeka okuryazarlığı konusunda ciddi eksiklikler var.”Konuşmasında yapay zeka ve dijital dönüşüm sürecinin sağlıklı bir şekilde yönetilmesi için eğitim ve toplumsal önlemler almanın şart olduğunu belirten Yolum, aksi halde bazı gruplar için dezavantajların artabileceğini ve bunun da toplumsal eşitsizlikleri derinleştirileceğini söylüyor: “Yaşlı bireyler, teknolojik dönüşüm sürecinde birçok hizmete erişim konusunda ciddi zorluklar yaşıyor. Bu durum, sadece yaşa dayalı bir dezavantaj değil, aynı zamanda toplumsal eşitsizlikleri de derinleştiriyor.’’

Bölüm İçeriğiyle İlgili İleri Okumalar:
https://bit.ly/4h5bw8W linkinden veri konusu da dahil olmak üzere yapay zeka ve yönetişim başlıklarının kesişiminde öne çıkan değerlendirmeleri içeren ReFi Türkiye Substack yazısına ulaşabilirsin.
https://bit.ly/3U96SwQ linkinden ise yapay zekayı etik uygulamalar perspektifinden ele alan ReFi Türkiye Substack içeriğine ulaşabilirsin.
https://bit.ly/3Y9G0hH ve https://bit.ly/3Y9yaEw linkinden Toplumsal Cinsiyet Eşitliği bağlamında yapay zeka çalışmalarını inceleyen ReFi Türkiye Substack içeriğine ulaşabilirsin.
https://bit.ly/3YmaFtl linkinde iş birliği temelinde yapay zeka ile ilgili geliştirilen bakış açılarını sunan ReFi Türkiye Substack yazısına ulaşabilirsin.